Geçmişten günümüze kadar varlıklarını sürdürebilen geleneksel Şanlıurfa evleri, yer şekilleri, iklim şartları, su imkânları, beşeri ve ekonomik koşullar ile sosyal yapı dikkate alınarak yapılmıştır.
Ülkemizdeki sosyal yapıya bağlı olarak son birkaç yıla kadar şehirdeki aile yapısı çok güçlüydü. Aileler birkaç kuşağı bir arada barındıran bir özelliğe sahipti. Bu yüzden geleneksel Şanlıurfa evleri geçmişteki büyük aile yapısı göz önüne alınarak geniş ve fonksiyonel yapılmıştır. Bu evlerin kendine özgü bir mimari yapısı vardır. Avluları geniş, oda ve eyvan sayıları çoktur. Sokaklar ise dar, derin ve dolambaçlıdır.
Bilindiği gibi İslam dini toplumsal anlayışına göre aile mahremiyeti esastır. Bu nedenle geleneksel Şanlıurfa evlerinin planlanmasında bu anlayış etkili olmuştur. Aile fertleri tarafından kullanılan konutun haremlik kısmı daha sanatlıdır. Geleneksel Şanlıurfa konutları daha çok kendi içine kapalı olup, gerek odaları gerekse eyvanlar geniş avlulara bakarlar. Avlunun ortasında bir su havuzu bulunur, bu havuzun etrafı ağaçlandırılır. Ağaçlandırma sırasında kış mevsiminde yapraklarını döken, yaz mevsiminde ise gölgeleri geniş olan türler seçilir.
Bu evlerin zemin katlarının sokakla olan ilişkisi tamamen kesilmiştir, İklim özelliklerine bağlı olarak yıl boyunca çok yoğun olarak kullanılan geniş avlular, imkânlar ölçüsünde kullanışlı ve yaşanılabilir duruma getirilmiştir.